Fluorid uygulamaları

Fluorid nedir?
Fluorid, doğal bir element olan fluorin içeren bir bileşiktir. Rutin olarak kullanıldığında  fluorid diş çürüklerini önlemede etkilidir. Yapılan çalışmalar Amerika Birleşik Devletlerinde bazı eyaletlerde içme suyunun fuoridlenmesi ile çürüklerin %50 oranında azaldığını göstermiştir. Bu da daha az çocuğun diş çürükleriyle büyümesi anlamına gelmektedir. Fluorid; diş macunu, diş ipi, ağız gargaraları, jeller, köpük ve vernikler gibi dental ürünlerde aktif ana madde olarak bulunur.
Fluorid diş çürüklerini nasıl önler?
Fluorid diş minesini güçlendirerek mineral kaybını önler. Ayrıca çürük oluşumu başlamış, zayıflamış diş minesinin tekrar güçlenmesini (remineralizasyonunu) sağlar. Fluorid diş çürüğüne sebep olan bakterilerin asit üretimini de engeller. Dengeli beslenme ve iyi bir ağız hijyeni, fluorid ile kombine edildiğinde diş çürüğü oluşma riski daha da azalır. 
Fluorid kullanımı güvenli mi?
Fluorid kullanımının diş çürüğünü önlemede ve kontrol etmede hem güvenli hem de etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bununla birlikte fluorid içeren ürünler küçük çocukların ulşamadığı yerlerde muhafaza edilmelidir. Çok fazla fluorid, gelişmekte olan daimi dişlerde fluorozise sebep olabilir. Hafif veya orta şiddetteki fluorozis çoğunlukla farkedilmeyen küçük beyaz lekelerle veya şeritlerle karakterize olur. Şiddetli fluoroziste minede çukurcuklar oluşur ve diş kahverengi renk değişitirir. Fluorozis aşırı fluorid alımının miktarı, süresi ve zamanlamasına bağlı olarak gelişim gösterir. Fluorozisten etkilenen dişlerin görünümü estetik diş hekimliğinin bir çok tedavi seçeneği sayesinde büyük ölçüde düzelme gösterir.

Hafif şiddette fluorozis	Orta şiddette fluorozis

Çocuğum ne çeşit bir diş macunu kullanmalı?
Çocukların, Türk Standardları Enstitüsü (TSE) tarafından belgelendirildiğini gösteren üzerinde TSE işareti bulunan fluoridli çocuk diş macunlarını kullanmaları gerekir. Günde iki kez diş fırçalamak (kahvaltıdan sonra ve akşam uyumadan hemen önce) günde bir kez diş fırçalamaya göre daha fazla yarar sağlar. Ebeveynlerin küçük çocukları dişlerini fırçalarken onlara eşlik etmeleri,  diş macununu diş fırçalarına yerleştirmeleri onların fazla diş macunu yutmalarını önleyecektir.

Çocuğum dişlerini fırçalarken ne kadar diş macunu kullanmalı?
İki yaşından küçük çocuklar için fluorid içermeyen diş macunları kullanılmalı, 2-3 yaş arası fluorid konsantrasyonu düşük çocuk diş macunları diş fırçasına yayma şeklinde sürülerek kullanılabilinir (1). Üç ile beş yaş arasındaki tükürmeyi öğrenen çocuklarda ise bezelye tanesi büyüklüğünde (yaklaşık 0.25 gr) diş macunu kullanılabilir (2).

Yerel fluorid uygulaması ne demek?
Yerel fluorid, diş minesine uygulanan çürük önleyici bir ajandır. Değişik formları mevcuttur. Pedodontist veya diş hekimi tarafından fluorid kaşıklarına yerleştirilen jel yada köpük formlarındaki fluorid ağızda 4 dakika tutulur.

Jel formunda yerel fluorid uygulaması

Fluorid vernikleri ise mine üzerine sürülür. Vernikler özellikle fluorid kaşıklarını tolere edemeyen küçük çocuklarda ve engelli hastalarda çok kullanışlıdır. Fluorid uygulamalarından en çok yararlanım sağlayan çocuklar,  yüksek çürük risk grubunda bulunan çocuklardır. Risk faktörleri arasında şeker ve karbonhidrat  içeren diyetle beslenme, ortodontik aparey kullanılması ve ağız kuruluğuna yol açan belirli medikal durumlar sayılabilir.

Fluorid kaşıkları

Fluoridli diş macunları:

Fluoridli diş macunu ile rutin ve doğru olarak yapılan diş fırçalama, plak olarak adlandırılan diş çürüğü ve diş eti hastalığına ve eğer kontrol edilmezse diş kaybına sebep olan dişler üzerinde yerleşmiş zararlı ve yapışkan bakteri film tabakasını uzaklaştırır.

Fluorid içeren diş macunları diş dokularının çürüğe karşı daha dayanıklı olmasını sağlar. Ayrıca erken çürük lezyonlarını kavite oluşumu görülmeden önce onararak minenin remineralize olmasına yardımcı olur. Diş macununun içeriğinde bulunan diğer özel maddeler dişlerin temizlenmesine ve dişlerin üzerinde oluşan lekelerin çıkmasına yardımcı olur. Dişmacunları ağzın ferahlamasına sebep olarak ağız kokusunu önler.

Türkiye’de bulunan çocuk diş macunları 500, 1000 ppm gibi fluorid konsantrasyonları içermektedir. Çocukların bilinçli olarak tadını beğendikleri diş macununu yutma eğiliminde oldukları bilinmektedir. 6 yaş altındaki çocukların özellikle de 3 yaş altı çocukların tükürme refleksi tam olarak kontrol edilemediğinden diş macununu yutmalarını engellemek için tükürmeyi öğrenene kadar fluoridsiz diş macunlarının kullanılması önerilmektedir. 6 yaş altı çocuklarda, 1500 ppm gibi yüksek fluorid konsantrasyonu içeren erişkin diş macunları kullanılmamalıdır.

Yerel fluoridli jel veya köpük uygulamaları:

Yerel fluorid uygulamaları dişhekimi tarafından uygulanan bir yöntem olup diş çürüğünü önleme ve tedavi etmeye yöneliktir. Bu amaçla en yaygın kullanılan fluorid formları APF (Asidüle Fosfat Fluorid) ve sodyum fluorid’dir. APF’nin jel ve köpük formları 12,300 ppm fluorid, sodyum fluorid’in jel ve köpük formları ise 9000 ppm fluorid içerir. Jel veya köpük, fluorid kaşıkları kullanılarak dört dakika süreyle hastalara uygulanır. Uygulanımdan sonra 30 dak. süreyle bir şey yenilip içilmemesi gerekir. Yerel fluorid uygulamaları yüksek konsantrasyonlarda fluorid içerdiğinden yutkunma refleksi gelişmiş olan 6 yaş ve üstü çocuklarda uygulanmalıdır. Çürük aktivetesine bağlı olarak uygulanma sıklığı doktor tarafından saptanır.

Fluorid vernikleri:

Fluorid kaşıklarını tolere edemeyen çocuklarda, 6 yaşından küçük çocuklarda, bulantı refleksi olanlarda ve engelli hastalarda uygulanan vernikler 22,600 ppm sodyum fluorid içerir. Dişlere fırça yardımıyla uygulanır ve tükrük ile temasında saniyeler içinde kurur. Vernik uygulandıktan sonra iki saat içerisinde sadece yumuşak gıdalar yenilmelidir. Dişle ne kadar uzun süreyle temas ederse etkinliği de o ölçüde fazla olacaktır. Uygulamadan sonra 4-6 saat içerisinde diş fırçalamaktan kaçınılması gerekir. Uygulanma sıklığı çürük risk grubuna bağlı olarak doktor tarafından saptanır.

Fluoridli ağız gargaraları:
Fluoridli gargaralar günlük ve haftalık kullanım için tasarlanmış konsantre solüsyonlardır. Ağız gargaraları 6 yaş altı çocuklarda solüsyonun yutulma riskinden dolayı önerilmez. Ağız gargarasının içeriğinde bulunan fluorid diş macununun içeriğindeki fluoride benzer şekilde etki eder. Fluorid dental plak ve tükrük içinde bulunur, ortamın pH’sı düştüğünde diş çürüğünü önleyici etkisini gösterir. Ağız gargaralarında yaygın olarak sodyum fluorid bulunur.

Günlük kullanılan ağız gargaraları içinde 225 ppm sodyum fluorid bulunur ve 6 yaş üzeri kişiler için uygundur. Haftalık kullanımlı ağız gargaraları 920 ppm sodyum fluorid içerir. 6-12 yaş arası çocukların ağız gargarası kullanabilmeleri için solusyonu yutmadan ağızda çalkalama yetisine sahip olmaları gerekir. Bu nedenle bu yetisi henüz gelişmemiş çocuklarda ağız gargarası kullanımı endike değildir.

Fluoridli diş ipleri:

Fluoridli diş ipleri, ağız gargarası kullanamayan 6 yaş altı çocuklarda diş aralarında (interproksimal yüzeylerde) diş çürüğünü önlemek ve remineralizasyon için alternatif bir yerel fluorid uygulaması olarak etkilidir. Yapılan çalışmalar diş çürüğünden birincil sorumlu mikroorganizma olan S. mutans sayısının interproksimal bölgelerde fluoridli diş ipi uygulanmasından sonra önemli ölçüde azaldığını göstermiştir. Diş ipinin günde bir kez, düzenli olarak uygulanması  dişlerin ara yüzlerinde diş çürüğü oluşma riskini düşürür. 3-10 yaş arası çocuklarınızın özellikle azı dişlerinin ara yüz bölgelerinde diş ipi uygulaması yapması için siz ebeveynlerinin yardımına gereksinimleri vardır.