Koruyucu ve Önleyici Uygulamalar ve Tedaviler
İlk muayene:
İlk muayenede tıbbi ve dental anamnez alınır. Yüz, baş ve boyun muayene edilir. Ağız içi muayenede dişler, okluzyon, dişetleri, yumuşak dokular ve dental gelişim değerlendirilir. Çürük risk değerlendirilmesi yapılır. Çocuk hastamızın beslenme alışkanlıkları öğrenilir; dengeli ve sağlıklı beslenme hakkında bilgi verilir. Ağız hijyen eğitimi uygulanır ve tedavi planı yapılır.
Acil tedaviler dışında ilk kez gelen hastalarımıza muayene ve ağız hijyen eğitimi verilmesi dışında herhangi bir tedavi uygulanmaması onlara ortamı ve bizi tanıma şansı verecektir. Bu sayede kendilerini güvende ve emin hissedecekler ve tekrar gelme konusunda istekli olacaklardır.
Ağız Hijyen Eğitimi:
Ağız hijyen eğitimi diş çürüğü ve diş eti problemlerine yol açan dental plağın ağızdan etkili bir şekilde uzaklaştırılmasıyla ilgilidir. Bunun için öncelikle dental plağı ağızda görünür hale getirerek hastamızın hangi alanları daha dikkatli temizlemesi gerektiği belirlenir. Bunun için dental plak boyanır. Eski plak mavi renk yeni plak ise pembe renk alır. Daha sonra ise diş fırçalama ve diş ipi kullanma eğitimi verilir.
A | B |
A. Yoğun bir şekilde dişlerde birikmiş bakteri plağı
B. Bakteri plağı boyandıktan sonra dişlerdeki lokalizasyonu belirginleşiyor. Mavi renkte boyanan plak 48 saatir dişten uzaklaştırılmamış bakteri plağını, pembe renkte boyanan plak ise 24 saattir dişte bulunan bakteri plağını gösteriyor.
Kontrol muayeneleri:
Kontrol muayenesinde caries-free (çürüksüz) olduğu belirlenen sağlıklı ve mutlu bir çocuk.
Kontrol muayenelerinin sıklığı çocuğun çürük risk grubuna göre saptanır. Yüksek risk grubundaki çocuklar yılda dört kez, düşük risk grubundaki çocuklar ise yılda iki kez kontrol randevusuna çağrılırlar. Kontrol muayenesinde tıbbi anamnezde bir değişiklik olup olmadığı kontrol edilir. Ağız içi muayenede yapılan restorasyonlar kontrol edilir. Çürük aktivitesi değerlendirilir. Yeni başlamış çürükler kontrol altına alınır. Ağız hijyen eğitimi tekrarlanır. Gerektiğinde fluorid uygulaması yapılır.
Yerel fluorid uygulamaları:
Jel formunda fluorid uygulaması
Yerel fluorid, diş minesine uygulanan çürük önleyici bir ajandır. Değişik formları mevcuttur. Fluorid kaşıklarına yerleştirilen jel yada köpük formlarındaki fluorid ağızda 4 dakika tutulur. Fluorid vernikleri ise mine üzerine sürülür. Vernikler özellikle fluorid kaşıklarını tolere edemeyen küçük çocuklarda ve engelli hastalarda çok kullanışlıdır. Fluorid uygulamalarından en çok yararlanım sağlayan çocuklar, yüksek çürük risk grubunda bulunan çocuklardır. Risk faktörleri arasında şeker ve karbonhidrat içeren diyetle beslenme, ortodontik aparey kullanılması ve ağız kuruluğuna yol açan belirli medikal durumlar sayılabilir. Yerel fluorid uygulamalarının sıklığı çürük risk gruplarına göre değerlendirilir.
Diş lekeleri ve Diş temizliği:
Çocuklarda en sık görülen diş lekeleri kromojen bakterilerin dişlerin özellikle dişetine yakın bölgelerinde sebep olduğu siyah lekelerdir. Lekeler demir sülfid içerir ve bakteriyel aktivite sonucu oluşan hidrojen sülfid ile tükrük ve dişeti sıvısındaki demir arasındaki reaksiyon sonucunda oluşur. Yapılan çalışmalarda dişlerinde siyah çizgisel lekeler olan çocuklarda diş çürüğü aktivitesinin düşük olduğu saptanmıştır. Kullanılan bazı ilaçlar da dişlerde lekelenmelere yol açabilir. Demir eksiklği anemisi tedavisinde kullanılan demir içeren ilaçlar, demir ihtiva eden multivitamin şurupları da dişlerde siyah lekelere sebep olabilir.
Bu lekeleri çıkarmak için dişlerin basınçlı su ve fluorid içeren profilaksi patlarıyla temizlenmesi gerekir. Genellikle lekeler dişlerin çok iyi temizlenemeyen bölgelerinde oluştuğundan ağız hijyeninin arttırılması siyah lekelerin tekrar oluşmalarını azaltacaktır.
Dental Radyografi (X-rays):
Kliniğimizde radyografiye, hastalarımızın anamnezi ve/veya klinik bulguları neticesinde radyografi çekilmesi ile daha ileri bilgi edinmek istenildiği zaman başvurulur. Eğer radyografi tanıyı ve tedavi planını değiştirmeyecekse veya yapılacak tedavi hakkında daha fazla bilgi vermeyecekse gerekli görülmez.
Kliniğimizde dijital radyografi sistemi Schick CDR kullanılmaktadır.
Fissür örtücü/Fissür sealant:
Fissür örtücü uygulanmış azı dişleri
Fissür örtücü çocuğunuzun azı dişlerinin çiğneyici yüzlerini diş çürüğünden korumada önemli rol oynarlar. Fissür örtücü diş fırçasının temizleyemediği dişlerin üzerindeki küçük çukurcukları örterek yiyecek artıklarının ve dental plağın bu bölgelere girmesini önler dolayısı ile diş çürüğü oluşma riskini azaltır. Fissür örtücü dişlerin sadece çiğneyici yüzeylerinde uygulandığı için diş araları ve ön-arka yüzleri hala daha çürük riski altındadır. Bu bakımdan ağız hijyenine dikkat edilmesi ve dengeli beslenme diş çürüğünün önlenmesi açısından önemini korumaya devam etmektedir. Total koruma programı rutin diş hekimi kontrolleri, fluorid uygulamaları, günlük diş fırçalama ve diş ipi kullanma, şekerli besinlerin günlük yenilme frekansının sınırlandırılmasını içermektedir.
Sporda Kullanılan Ağız ve Diş Koruyucuları (Dişlikler):
Ağız koruyucuları spor aktiviteleri sırasında meydana gelecek darbelere karşı yüzü veya ağzı koruyacaktır. Ağza uygun bir şekilde uyumlanmış bir ağız koruyucu dişleri kırılmaya karşı; dudakları, dili, yüzü ve çene kemiklerini ise yaralanmaya karşı koruyacaktır. Eğer çocuğunuz aktif olarak sporla ilgileniyorsa lütfen muayene sırasında belirtiniz.
Alışkanlık Kırıcı Apareyler:
Çeşitli alışkanlık kırıcı apareyler
Emmek bebeklerin doğal reflekslerinden biridir. Bebeklerin parmak, emzik veya başka objeleri emmeleri kendilerini güvende ve mutlu hissetmelerini sağlar. Ayrıca rahatlamak ve sakinleşmek için de emerler. Parmak emme bebeklere huzur verir ve uykuya dalmalarına yardımcı olur. Fakat parmak emme alışkanlığına karışık veya daimi dişlenme dönemine dek devam edilirse çenelerin normal gelişiminde ve dişlerin diziliminde problemler oluşur. Ayrıca damakta da yapısal bozukluğa yol açar. Emmenin şiddeti ve sıklığı dental problemlerin oluşması açısından belirleyicidir. Alışkanlık kırıcı apareyler parmak emme veya tırnak yeme alışkanlığını sonlandırmak amacıyla yapılır.
Uzun süre parmak emme nedeniyle oluşmuş diş ve kapanış bozukluğu
Ortodontik Apareyler:
Biz Pedodontistler çocuk hastalarımızın çene kapanış ilişkilerini erken dönemde değerlendirme şansına sahibiz. Böylelikle çenelerin büyüme ve gelişimini yakından takip ederiz. Çapraz kapanış, örtülü kapanış ve açık kapanış gibi kapanış problemleri yüzün ve çenelerin doğru bir şekilde gelişimi için erken dönemde tedavi edilmesi gereken ortodontik bozukluklardır. Çene arklarında düzgün konumlanmayan dişler gereğinden fazla aşınarak fonksiyon ve estetik problemlere sebep olurlar. Ebeveynleri çocuklarındaki ortodontik problemler hakkında uyararak probleme yönelik ortodontik apareyler uyguluyoruz.
Yer Tutucular:
Eğer süt dişleri değişme zamanından önce travma veya çürük nedeniyle aşırı madde kaybına bağlı olarak erken kaybedilirse komşu diş kayarak boşluğu kapatmaya başlayacaktır. Sürme zamanı geldiğinde daimi diş yeri olmadığı için ya başka bir yerden sürmeye çalışarak çapraşıklığa sebep olacak veya çene kemiği içerisinde gömük kalacaktır. Çapraşık dişler ağız hijyenini sağlamada güçlük yaratarak diş çürüğü riski oluşturacak ayrıca çiğneme ve konuşmada problemler ortaya çıkaracaktır. Yer tutucu daimi diş sürene kadar boşluğun kapanmasını önleyerek bu tip problemlerin oluşmasına engel olur.
Diş kayıplarına göre düzenlenen farklı yer tutucu türleri
Kompozit Rezin:
Kompozit rezinler, kliniğimizde diş çürüğü tedavisinde özellikle kullandığımız malzemeler olup diş renginde, civa içermeyen, metal olmayan dolgu materyalleridir.
Pulpa Tedavileri (Amputasyon/Kanal tedavisi):
Pulpa her dişin iç kısmında bulunan, dişin beslenmesinde rol alan ve sinir dokusunu içeren canlı kısımdır. İlerlemiş çürüklerde pulpa dokusu zarar görerek enfekte olur ve apse oluşumu neticesinde canlılığını yitirir. Böyle durumlarda dişi çekmek yerine dişin değişme yaşına kadar ağızda kalması için pulpa tedavileri yapılır. Pulpa tedavilerinde enfekte pulpa dokusu kaldırılarak tedavi edici materyallerle dişin ağızda sağlıklı bir şekilde kalması sağlanmış olur. Daha sonra dişteki harabiyet derecesine göre dolgu veya paslanmaz çelik kuron uygulamalarından biri yapılır.
Süt azısında gingival fistül oluşumu
Paslanmaz Çelik/Strip Kuron Uygulamaları:
Paslanmaz çelik kuron uygulanmış dişler
Pediatrik strip kuron formları
Paslanmaz çelik kuronlar özellikle pulpa tedavisi görmüş ve madde kaybı fazla olan arka dişlerin tedavilerinde kullanılır. Ön dişler için ön yüzü beyaz olan çelik kuronlar veya strip kuronlar kullanılır.
Diş çekimi:
Süt dişleri ancak hiç bir tedavi şansı kalmamışsa çekilir. Diş çekimi çürük, enfeksiyon ya da travma nedeniyle gerçekleşebilir.
Erken çocukluk çağı çürüklerinden ileri derecede harap olmuş
tedavi şansı bulunmayan üst keserler, köpek dişleri ve 1. süt azıları
Bazen de ortodontik tedavi başlangıcında dişlerin tamamının dizimine olanak vermeyen yer darlığı tespit edilmişse bazı daimi dişler çekilebilir.
Ektopik sürme: Halk arasında köpek balığı dişleri olarak da adlandırılan bu durum özellikle alt daimi kesici dişlerin süt dişlerinin hemen arkasında sürmesiyle karakterizedir. Klinikte sıklıkla karşılaştığımız bu durum daimi dişlerin doğal sürme yolunu takip etmemesi nedeniyle oluşur. Bu durumda hemen süt dişlerinin çekimine gidilmez. Çünkü belki de bu nedenle ilk kez diş hekimine gelmiş çocuklarda yapılan cerrahi işlem, çocukların diş hekimlerine ve diş tedavilerine bakış açısını olumsuz yönde etkileyebilir. Böyle durumlarda süt keserlerin kök rezorbsiyonu ve 6 yaş dişlerinin sürmeleri değerlendirilerek süt keserlerin çekilip çekilmemesine karar verilir.
Alt süt keser dişin arkasında daimi keser diş sürüyor.
Diş çekimine karar verildiğinde yüzeyel ve lokal anestezik yöntemler kullanılarak çocuk hastalarımızın çekim sırasında rahatsızlık hissetmemeleri sağlanır.
Genel anestezi altında dental tedaviler:
Hastalarımızın ebeveynlerine bazı durumlarda çocuklarının dental tedavileri genel anestezi altında yapmayı önerebiliyoruz. Genel anestezi bilincin ilaçlar yardımı ile ortadan kaldırıldığı ve tüm vücudun anestezi etkisinde olduğu anestezi yöntemidir. Hasta yaşının küçük olması durumunda (genellikle 4 yaş ve daha küçüklerde), yaygın diş tedavisine ihtiyaç varsa, çocuğun medikal problemi bulunuyorsa veya hiç bir şekilde klinik ortamında diş tedavisine uyum sağlamıyorsa genel anestezi tercih edilebilir. Genel anestezi vakalarımızı yoğun bakım ünitesi bulunan tam teşekküllü ve ileri teknolojik donanımlı bir hastanede yapmaktayız.
Kaynaklar
http://www1.umn.edu/dental/courses/dent_5501/till_handout02.pdf
http://proofs.pbhs.com/pediatric/schroeder/pediatric-dentistry-wenatchee-wa/appliances.html
http://www.westsideladentist.com/2011/04/what-are-space-maintainers-and-how-are.htl
http://uniortholab.com/products.htm
http://www.nature.com/bdj/journal/v206/n3/full/sj.bdj.2009.56.html
http://www.kokkinosmileclinic.com/crowns.php
http://www.provisionalmatrix.com/shop/pediatric-strip-crowns.asp
http://www.irinadental.com/index.php?page=problem&pro=crowding&page_name=Crowding